Η λανθασμένη και υπερβολική χρήση της φωνής μπορεί να προκαλέσει προβλήματα σε πολλούς ανθρώπους και κυρίως σε ανθρώπους που χρησιμοποιούν τη φωνή τους για επαγγελματικούς σκοπούς. Οι επαγγελματίες χρήστες φωνής (όπως τραγουδιστές, ηθοποιοί, εκπαιδευτικοί, ραδιοφωνικοί παραγωγοί, ξεναγοί κ.α.) χρησιμοποιούν τη φωνή τους ως εργαλείο για τη δουλειά τους, όμως ταυτόχρονα θεωρούνται και ομάδα υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη υπερλειτουργικών διαταραχών της φωνής, αφού είτε δεν γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιούν σωστά τη φωνή τους είτε δεν εφαρμόζουν πάντα τις οδηγίες που τους δίνονται. Αποτέλεσμα αυτού είναι να καταπονούν έντονα τη φωνή και να διαμαρτύρονται πολύ συχνά για φωνητική κόπωση.
Το γεγονός ότι οι επαγγελματίες χρήστες πολλές φορές δεν είναι ενήμεροι για το μοτίβο κακής χρήσης που αναπτύσσουν, δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο ο οποίος λειτουργεί ως εξής: η συνεχής κατάχρηση της φωνής οδηγεί σταδιακά στην ανάπτυξη κάποιας διαταραχής, συνήθως οζίδια. Η διαταραχή αυτή οδηγεί τους επαγγελματίες να κάνουν επιπλέον προσπάθεια και να βάζουν επιπλέον ένταση στη φωνή τραυματίζοντας περισσότερο τις ήδη καταπονημένες φωνητικές χορδές. Αποτέλεσμα είναι να επιδεινώνονται τα αρχικά συμπτώματα και να παγιώνεται η κατάσταση. Μάλιστα στην περίπτωση των οζιδίων, η συνεχής κατάχρηση της φωνής μπορεί να οδηγήσει και στην αύξηση του όγκου τους.
Μερικοί παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στη φωνή και συνδέονται με τις υπερλειτουργικές διαταραχές είναι: η κακή χρήση της φωνής, η μη διατήρηση φωνητικής υγιεινής και το κακό εργασιακό περιβάλλον (έντονοι περιβαλλοντικοί θόρυβοι, εισπνοή χημικών που ξηραίνουν τον βλεννογόνο, σκόνη κ.λπ.). Επομένως, η κατάλληλη διαμόρφωση του εργασιακού περιβάλλοντος για να εξαλειφθούν οι παράγοντες που επιβαρύνουν τη φωνή, η σωστή χρήση χωρίς φωνητική καταπόνηση εκεί που δεν χρειάζεται, η διατήρηση της φωνητικής υγιεινής με προληπτικά μέτρα και τακτική επίσκεψη σε ΩΡΛ για έλεγχο του λάρυγγα και τέλος η λήψη κατάλληλης λογοθεραπευτικής παρέμβασης όπου είναι απαραίτητο, είναι ενέργειες που οδηγούν στη σωστή συντήρηση της φωνής τόσο σε επαγγελματίες χρήστες όσο και σε μη επαγγελματίες.
Γενικές οδηγίες για φωνητική υγιεινή και σωστή χρήση φωνής:
Χρήστος Παπατζάλας
Λογοθεραπευτής, MSc
πηγή: Σημειώσεις μαθήματος "διαταραχές φώνησης" - Η. Παπαθανασίου. ΑΤΕΙ Πατρών
Το γεγονός ότι οι επαγγελματίες χρήστες πολλές φορές δεν είναι ενήμεροι για το μοτίβο κακής χρήσης που αναπτύσσουν, δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο ο οποίος λειτουργεί ως εξής: η συνεχής κατάχρηση της φωνής οδηγεί σταδιακά στην ανάπτυξη κάποιας διαταραχής, συνήθως οζίδια. Η διαταραχή αυτή οδηγεί τους επαγγελματίες να κάνουν επιπλέον προσπάθεια και να βάζουν επιπλέον ένταση στη φωνή τραυματίζοντας περισσότερο τις ήδη καταπονημένες φωνητικές χορδές. Αποτέλεσμα είναι να επιδεινώνονται τα αρχικά συμπτώματα και να παγιώνεται η κατάσταση. Μάλιστα στην περίπτωση των οζιδίων, η συνεχής κατάχρηση της φωνής μπορεί να οδηγήσει και στην αύξηση του όγκου τους.
Μερικοί παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στη φωνή και συνδέονται με τις υπερλειτουργικές διαταραχές είναι: η κακή χρήση της φωνής, η μη διατήρηση φωνητικής υγιεινής και το κακό εργασιακό περιβάλλον (έντονοι περιβαλλοντικοί θόρυβοι, εισπνοή χημικών που ξηραίνουν τον βλεννογόνο, σκόνη κ.λπ.). Επομένως, η κατάλληλη διαμόρφωση του εργασιακού περιβάλλοντος για να εξαλειφθούν οι παράγοντες που επιβαρύνουν τη φωνή, η σωστή χρήση χωρίς φωνητική καταπόνηση εκεί που δεν χρειάζεται, η διατήρηση της φωνητικής υγιεινής με προληπτικά μέτρα και τακτική επίσκεψη σε ΩΡΛ για έλεγχο του λάρυγγα και τέλος η λήψη κατάλληλης λογοθεραπευτικής παρέμβασης όπου είναι απαραίτητο, είναι ενέργειες που οδηγούν στη σωστή συντήρηση της φωνής τόσο σε επαγγελματίες χρήστες όσο και σε μη επαγγελματίες.
Γενικές οδηγίες για φωνητική υγιεινή και σωστή χρήση φωνής:
- Συνεχής ενυδάτωση του λάρυγγα: να πίνετε πολύ νερό και να αποφεύγετε οτιδήποτε ξηραίνει το λάρυγγα (όπως γλυκαντικά με ευκάλυπτο ή μέντα και φάρμακα που ξηραίνουν τον βλεννογόνο).
- Αποφυγή μολυσμένου, ξηρού και σκονισμένου περιβάλλοντος: να αποφεύγετε κλειστές αίθουσες με air-condition, ανοιχτούς χώρους με ξερό χώμα και σκόνη, κλειστούς χώρους με σκόνη, εισπνοή κιμωλίας και άλλων χημικών ουσιών χωρίς τις κατάλληλες προφυλάξεις.
- Αποφυγή δυνατής φώνησης και περιβαλλόντων με πολύ θόρυβο: στις περιπτώσεις που αυτό είναι δυνατόν (όπως οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία) μειώστε όσο γίνεται τον περιβαλλοντικό θόρυβο. Για παράδειγμα ζητήστε από τα παιδιά να κάνουν ησυχία και προσπαθώντας να μην επιβάλλετε την τάξη με δυνατή φωνή αλλά με άλλα μέσα. Γενικότερα αποφύγετε την έντονη φώνηση σε επίπεδα που μπορεί να δημιουργήσει τραύμα στις φωνητικές χορδές. Αν υπάρχει η δυνατότητα χρησιμοποιήστε ενισχυτικά της ομιλίας όπως μικρόφωνο. Αποφύγετε το ψιθύρισμα.
- Μείωση ή εξάλειψη του «καθαρισμού του λαιμού» και του έντονου βήχα: προσπαθήστε να βήχετε όσο λιγότερο μπορείτε και όσο πιο απαλά γίνεται, εξαλείψτε τον καθαρισμό του λαιμού που τραυματίζει τις φωνητικές χορδές (προτιμήστε να πίνετε νερό όταν σας ενοχλεί κάτι στο λαιμό και θέλετε να βήξετε).
- Διαλείμματα ξεκούρασης της φωνής: καλό είναι να βρίσκετε μικρά διαλείμματα (5-10 λεπτών) να ξεκουράζετε τη φωνή σας. Επίσης πριν ξεκινήσετε τη δουλειά σας καλό θα ήταν, αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, να κάνετε ένα «ζέσταμα» στη φωνή. Τέλος αφού τελειώνετε τη δουλειά σας καλό θα ήταν να ξεκουράζετε τη φωνή σας με δραστηριότητες που δεν απαιτούν ομιλία και γενικά σας χαλαρώνουν.
- Χρησιμοποιήστε διαφραγματική αναπνοή και σωστή στάση σώματος: αυτός ο τύπος αναπνοής έχει τεράστια οφέλη για τη σωστή φώνηση (και όχι μόνο για επαγγελματίες). Προσπαθήστε να διατηρείτε ένα άνετο επίπεδο έντασης με το οποίο αισθάνεστε ότι δεν καταπονείτε τη φωνή σας. Επίσης καλό είναι να διατηρείτε μία ορθή και ισορροπημένη και συμμετρική στάση σώματος έχοντας τους ακροατές σας απέναντί σας (όχι πλάγια). Τέλος, πάντα πρέπει να προσέχετε να μην έχετε συνεχόμενη ένταση στους μύες γύρω από το λάρυγγα.
- Αλλαγή συνηθειών που επιβαρύνουν τη φωνή: εξαλείψτε (ή έστω μειώστε) το αλκοόλ και το κάπνισμα γενικότερα. Ειδικότερα πριν από καταστάσεις που αναμένεται η φωνή να καταπονηθεί καλό είναι να αποφεύγετε εντελώς το κάπνισμα και να μειώνετε σημαντικά το αλκοόλ και την καφεΐνη.
Χρήστος Παπατζάλας
Λογοθεραπευτής, MSc
πηγή: Σημειώσεις μαθήματος "διαταραχές φώνησης" - Η. Παπαθανασίου. ΑΤΕΙ Πατρών